ဒီမုိကေရစီပ်ဳိးပင္ (၅) - ညီေစာလြင္

အလုပ္ျဖစ္တဲ့ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းစနစ္ (Usable Bureaucracy) ဒီမုိကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းေရးျဖစ္စဥ္မွာ မွားယြင္း႐ံုသာမက အႏၱရာယ္ရွိတဲ့ အယူအဆ တရပ္ကေတာ့ တဦးခ်င္း လြတ္လပ္မႈကို ေဘာင္ခ်ဲ႕ယူဖို႔အတြက္ အစိုးရရဲ႕အာဏာ သက္ေရာက္မႈေဘာင္ကို ခ်ဳံ႕ပစ္ဖို႔ လိုအပ္တယ္ဆုိတဲ့ စဥ္းစားခ်က္ပါပဲ။ စစ္ေအးကာလ တေလွ်ာက္လံုးနဲ႔ စစ္ေအး အလြန္ကာလမွာ လူႀကိဳက္မ်ားတဲ့ အယူအဆလို႔လည္း ဆုိႏုိင္ပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ စစ္ေအး အလြန္ေခတ္ ဒီမုိကေရစီအသြင္ကူးေျပာင္းတဲ့ ႏုိင္ငံေတြကိုရဲ႕အေျခအေနကို ဓမၼဓိဌာန္က်က် ေလ့လာတဲ့အခါမွာေတာ့ ဒီအယူအဆဟာ လက္ေတြ႔မွာ မွားယြင္တယ္ဆုိတာကို ပညာရွင္ေတြက ေတြ႔ရွိၿပီး ျပန္လည္သံုးသပ္လာၾကတယ္။

အစိုးရ အာဏာနဲ႔ပတ္သက္လာရင္ ေယ်ဘုယ်အေနနဲ႔ (၁) တရားမဲ့ အာဏာစက္ (Despotic Power) နဲ႔ (၂) တရားသျဖင့္ အာဏာစက္ (Infrastructural Power) ဆုိၿပီး ႏွစ္မ်ဳိးခြဲျမင္ဖို႔ လိုပါတယ္။ ဒီမိုကေရစီအေျခက်ေနတဲ့ႏိုင္ငံေတြကို ၾကည့္တဲ့အခါ တရားသျဖင့္ အာဏာစက္ရဲ႕ သက္ေရာက္မႈက ျပည္သူေတြရဲ႕ ေန႔စဥ္ဘဝေတြထဲအထိ ထုိးေဖာက္ျဖန္႔က်က္ေနတာကို ေတြ႔ႏုိင္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံသားတေယာက္ ေမြးတဲ့အခ်ိန္ကေန ေသတဲ့အခ်ိန္အထိ (ဥပမာ ပညာေရးမွတ္တမ္း၊ ထိမ္ျမားလက္ထပ္ျခင္း၊ အိမ္ေထာင္ကြဲျခင္း။ အသက္ေမြးမႈ၊ ဝင္ေငြ၊ အိမ္ပိုင္၊ ကားပိုင္၊ ျပည္ဝင္ျပည္ထြက္၊ ဒုစ႐ိုက္မႈ စသျဖင့္) အစိုးရရဲ႕မ်က္စိေအာက္ကေန မလြတ္ပါဘူး။


တရားဥပေဒစိုးမိုးေရး ႐ႈ႕ေထာင့္ကေန ၾကည့္ၾကည့္၊ ဖြံ႔ၿဖိဳးေရး႐ႈ႕ေထာင့္က ၾကည့္ၾကည့္ ဒီလို အခ်က္အလက္ေတြဟာ အေရးႀကီးပါတယ္၊ ဆင္းရဲတဲ့ႏိုင္ငံေတြကိုၾကည့္ရင္ လူဦးေရစာရင္းေတာင္ မွန္ကန္ေအာင္ မရွိတတ္ပါဘူး။ တနည္းအားျဖင့္ေျပာရရင္ (State Effectiveness) လို႔ ေခၚတဲ့ ႏုိင္ငံေတာ္ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမင့္မားကိစၥနဲ႔ ဆုိင္ပါတယ္။ ႏုိင္ငံေတာ္ စြမ္းေဆာင္ရည္ျမင့္မားဖို႔ဆုိရင္ ႏုိင္ငံေတာ္ ယႏၱရားေတြ (ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းစနစ္) ရဲ႕ စြမ္းေဆာင္ရည္ ျမင့္မားဖို႔လိုပါတယ္။ ဒီစာစုမွာ ဒီမုိကေရစီရဲ႕ စတုတၳအုတ္ျမစ္ျဖစ္တဲ့ အလုပ္ျဖစ္တဲ့ (တနည္း) စြမး္ေဆာင္ရည္ျမင့္မားတဲ့ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီအေၾကာင္းကို ေဆြးေႏြးသြားခ်င္ပါတယ္။

တခ်ဳိ႕ပညာရွင္ေတြက ဒီမုိကေရစီရွင္သန္ဖို႔ တင္ႀကိဳလုိအပ္ခ်က္ (ေရခံေျမခံ) သံုးမ်ဳိးလုိအပ္တယ္ လို႔ ေထာက္ျပၾကတာရွိပါတယ္။ (၁) ရွင္သန္ဖြံ႔ၿဖိဳးေသာ အရပ္ဘက္အဖြဲ႔အစည္း၊ (၂) စီးပြားေရး ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္မႈေရခ်ိန္ အတုိ္င္းအတာတခုအထိ ျမင့္မားျခင္း၊ (၃) (strong civic culture) တာဝန္သိတဲ့ ႏုိင္ငံသားဓေလ့ အားေကာင္းျခင္းတို႔ကို ညြန္းပါတယ္။ ေနာက္ပုိင္းမွာ ပညာရွင္ေတြနဲ႔ ကြ်မ္းက်င္သူေတြက အလုပ္ျဖစ္တဲ့ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းစနစ္ (Usable Bureaucracy) ကို နံပတ္ (၄) အေနနဲ႔ ျဖည့္စြက္ၾကတယ္။ တခ်ဳိ႕က ဒီမုိကေရစီရဲ႕ အေရးအႀကီးဆံုးမ႑ိဳင္လို႔ေတာင္ ညြန္းတာ ရွိပါတယ္။ ယုတၱိကလည္း ရွင္းပါတယ္။ အစိုးရတရပ္ဟာ အေျခခံအက်အဆံုး ယႏၱရားေတြကိုမွ လည္ပတ္ႏုိင္စြမ္းမရွိရင္ ဘယ္လို ဒီမုိကေရစီမ်ဳိးကို က်င့္သံုးသည္ျဖစ္ေစ မရွင္သန္ႏုိင္ပါဘူး။ ဒီမုိကေရစီရဲ႕ အက်ဳိးေက်းဇူးကို ျပည္သူေတြ မခံစားႏုိင္ပါဘူး။ No Effective State = No Democracy ပါပဲ။

State (ႏုိင္ငံေတာ္) ဆုိတာကို အက်ဥ္းခ်ဳပ္အဓိပၸာယ္ဖြင့္ရရင္ နယ္နိမိတ္တခုအတြင္းမွာ တရားသျဖင့္ အင္အားကို အသံုးျပဳႏုိင္တဲ့ အင္စတီက်ဴးရွင္းတရပ္ပါပဲ။ ႏိုင္ငံေတာ္ တခုရယ္လို႔ ျဖစ္တည္လာဖုိ႔ “အင္အား” (physical force) ဟာ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ပါပဲ။ အားမရွိရင္ ႏုိင္ငံေတာ္ ဆုိတာလည္း မရွိႏုိင္ပါဘူး။ No Power = No Effective State ပါပဲ။ ျပည္ပရန္ကို ေၾကာက္ေနရတဲ့အစိုးရဟာ အားေကာင္းတဲ့အစုိးရ (effective government) မျဖစ္ႏုိင္ပါဘူး။ ဒီလိုပဲ ျပည္တြင္းမွာ သူတလူ ငါတမင္းနဲ႔ အၾကမ္းဖက္တဲ့ အုပ္စုေတြ ေနရာေပါင္းစံုမွာ ေသာင္းက်န္းေနတာကို မထိန္းခ်ဳပ္ႏုိင္တဲ့ အေျခအေနမ်ဳိးျဖစ္ေနရင္ မင္းမဲ့ႏုိင္ငံ (statelessness) ျဖစ္သြားပါလိမ့္မယ္။

ဒီလိုပဲ ျပည္သူေတြရဲ႕ ပုဂၢလိက ပစၥည္းပိုင္ဆုိင္ခြင့္၊ ျပည္သူျပည္သားေတြကို အကာအကြယ္ေပးဖို႔၊ ဒုစ႐ိုက္မႈသမားေတြကို ႏွိမ္နင္းဖို႔၊ အဂတိတရားေတြကို ထိန္းသိမ္းဖို႔၊ အားနည္းသူေတြကို ကာကြယ္ဖို႔ကိစၥေတြမွာ ႏုိင္ငံေတာ္က တာဝန္ရွိပါတယ္၊ ဒီမုိကေရစီဆုိတာ ျပည္သူေတြရဲ႕အခြင့္အေရးကို အာမခံရ၊ ကာကြယ္ေပးရတဲ့ အစိုးရစနစ္၊ တရားဥပေဒကို မီွခိုတဲ့ အစိုးရ စနစ္မဟုတ္ပါလား။ ဗဟိုအစိုးရဲ႕ ၾသဇာက ႏုိင္ငံအႏွ႔ံကို မသက္ေရာက္ႏုိင္ရင္၊ ထိေရာက္တဲ့ အစိုးရတရပ္ (effective centralized state) မျဖစ္ရင္ ထိေရာက္တဲ့ တရားဥပေဒစနစ္လည္း မရွိႏုိင္၊ အျငင္းပြားမႈမ်ားအတြက္ ေျဖရွင္းေပးႏုိင္တဲ့ ယႏၱယားကင္းမဲ့ၿပီး အစိုးရကလည္း လူထုရဲ႕အေျခခံလိုအပ္ခ်က္ေတြကို ျဖည့္ဆည္းေပးႏုိင္မွာ မဟုတ္ပါဘူး။

ဥပမာ ဆုိမားလီးယားနဲ႔ ေတာင္ဆူဒန္တုိ႔ကို လြတ္လပ္တဲ့အခ်ဳပ္အျခာပိုင္ႏုိင္ငံလို႔ ႏိုင္ငံတကာက အသိအမွတ္ျပဳထားေပမယ့္ အစိုးရေတြဟာ ၿမိဳ႕ေတာ္ကြက္ကြက္ေလးကလြဲၿပီး အာဏာသက္ေရာက္ႏိုင္စြမ္း မရွိၾကပါဘူး။ ႏွစ္ႏုိင္ငံစလံုးလည္း အစိုးရသက္သက္မွတ္မွတ္နဲ႔ ေနထုိင္ခဲ့ဖူးတဲ့ အတိတ္သမုိင္းလည္း မရွိပါဘူး၊ လူမ်ဳိးစုအလုိက္ တကြဲတျပားစီေနထုိင္ခဲ့ၾကသလုိ တႏုိင္ငံလံုးအတုိင္းအတာကို စိုးမိုးႏုိင္တဲ့ မ်ဳိးႏြယ္စုဆုိတာလည္း မရွိပါဘူး။ ဒီလိုပဲ တႏုိင္ငံလံုးက ေလးစားရေလာက္တဲ့ ဥပေဒတုိ႔၊ အခြန္စနစ္တုိ႔ဆုိတာေတြ မရွိပါဘူး၊ ရဲတပ္ဖြဲ႔လည္း မရွိပါဘူး။ ကိုလံဘီယာမွာဆိုရင္လည္း ဗဟိုအစိုးရက ႏုိင္ငံတျခမ္းေတာင္ အုပ္ခ်ဳပ္ႏုိင္စြမ္းလည္း မရွိပါဘူး။ လက္ဝဲ၊ လက္ယာ လက္နက္ကုိင္တပ္ေတြက တစခန္းထေနတယ္။ လူထုအတြက္ အေျခခံ လိုအပ္ခ်က္ (ဥပမာ လမ္း၊ က်န္းမာေရး ဝန္ေဆာင္မႈ) တို႔မွာလည္း အစိုးရက ဝန္ေဆာင္မႈ မေပးႏုိင္႐ံုမက ပုဂၢလိက ပို္င္ဆုိင္မႈန႔ဲပတ္သက္လုုိ႔လည္း သတ္သတ္မွတ္မွတ္၊ စည္းမ်ဥ္း စည္းကမ္းေတြ ကင္းမဲ့ေနတယ္။ မူလေျမပိုင္ရွင္ေတြဆီကေန ေသနတ္သမားေတြက ၿခိမ္းေျခာက္ၿပီး ေျမသိမ္းေနတာမ်ဳိးကိုလည္း အစိုးရ အကာအကြယ္ မေပးႏုိင္။ ဒီလို မည္ကာမတၱႏုိင္ငံေတြကို က်ဆံုးႏုိင္ငံ (Failed State) အျဖစ္ သတ္မွတ္ပါတယ္။ ဒီမုိကေရစီနဲ႔ အလြန္အလွမ္းေ၀းလွတယ္။

ဒီမုိကေရစီစနစ္မွာ ႏုိင္ငံေတာ္ယႏၱရားေတြ အားေကာင္းဖို႔လုိတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့ အေၾကာင္းတရပ္က ဒီမုိကေရစီစနစ္နဲ႔ပဲ ဆုိင္ပါတယ္။ ဒီမုိကေရစီစနစ္ဆိုတာက ျပႆနာေပါင္းေသာင္းေျခာက္ေထာင္နဲ႔ လူမႈအုပ္စုေတြမ်ဳိးစံုကို ႏုိင္ငံေရးစနစ္ထဲမွာ ပါဝင္ခြင္ျပဳရတဲ့ စနစ္ျဖစ္ေနတာေၾကာင့္ ႏုိင္ငံေတာ္ ယႏၱရားေတြက အားမေကာင္းရင္ ၿပိဳက်သြားႏုိင္ပါတယ္။ လူေတြဆီမွာ ဒီမုိကေရစီကိုက်င့္သံုးလုိက္ရင္ တုိင္းျပည္ထဲက ႏုိင္ငံေရး စီးပြားေရးနဲ႔ လူမႈေရး ျပႆနာေတြ ေျပလည္သြားမယ္ဆိုတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ၊ ႏုိင္ငံေရး လုပ္ပိုင္ခြင့္ေတြ ပိုရလာမယ္၊ လူေနမႈအဆင့္အတန္းေတြ ျမင့္မားလာမယ္ဆုိတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြ၊ အခြင့္အေရးတန္းတူ ျဖစ္လာမယ္ဆုိတဲ့ ေမွ်ာ္လင့္ခ်က္ေတြရွိၾကတယ္။ နဂိုကတည္းက အာဏာရွင္စနစ္ေအာက္မွာ အမိန္႔ေပးစနစ္နဲ႔ လည္ပတ္ခဲ့ရလို႔ ႏုိင္ငံေတာ္ ယႏၱရားေတြ အားနည္းေနတဲ့ (သို႔မဟုတ္) လံုးဝမရွိတဲ့ ႏုိင္ငံေတြမွာ ပိုဆုိးပါတယ္။

စနစ္ေဟာင္းရဲ႕ လက္က်န္ လံုျခံဳေရးတပ္ဖြဲ႔၊ မလြတ္လပ္တဲ့ တရားစီရင္ေရး စနစ္ေတြကလည္း ဒီမုိကေရစီ အေျပာင္းအလဲရဲ႕ အဓိက စိန္ေခၚခ်က္ေတြပါပဲ၊ ေခါင္းေဆာင္သစ္ေတြအတြက္ ေငြအျပင္၊ နည္းပညာ၊ အၾကံေကာင္း ဉာဏ္ေကာင္းေတြ၊ လူေကာင္းေတြ လိုပါတယ္။ အရည္အခ်င္းရွိတဲ့၊ ကၽြမ္းက်င္တဲ့၊ မူေဘာင္နဲ႔ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြအေပၚ သမာသမတ္က်က် လုပ္ေဆာင္တဲ့ ျပည္သူ႔ဝန္ထမ္းေကာင္းေတြကို လူမွန္ေနရာမွန္ျဖစ္ေအာင္ လုပ္ေဆာင္ႏုိင္မွ အသံုးဝင္တဲ့ ဗ်ဳ႐ိုကေရစီစနစ္ (Usable Bureaucracy) အျဖစ္ အသက္ဝင္ႏိုင္ပါတယ္။ ဒီမုိကေရစီစနစ္မွာ မူေဘာင္ လုပ္ထံုးလုပ္နည္းေတြအေပၚမွာ ယံုၾကည္မႈရွိတဲ့ စိတ္ဓာတ္ (Constitutionalism) အသက္ဝင္ေနဖို႔လိုတဲ့အေၾကာင္း ေဆြးေႏြးခဲ့ပါတယ္။ ဆုိုလိုတာက မူေဘာင္ေတြ သက္သက္ရွိ႐ံုနဲ႔ မလံုေလာက္ပါဘူး၊ စိတ္ဓာတ္အေဟာင္း၊ အက်င့္ေဟာင္းနဲ႔ လူေဟာင္းေတြျဖစ္ေနရင္ hardware ပဲ ရွိၿပီး software မရွိတဲ့ စက္ယႏၱရားနဲ႔ တူပါတယ္။ ဒီမုိကေရစီစနစ္နဲ႔လိုက္ေလ်ာညီေထြျဖစ္တဲ့ အလုပ္ျဖစ္တဲ့ ဗ်ဳ႐ိုကေရစီစနစ္ (Usable Bureaucracy) အသက္ဝင္လာမွာ မဟုတ္ပါဘူး။

အထူးသျဖင့္ ေတာ္လွန္ေရးေတြနဲ႔ ေတာ္လွန္ေရးၿပီးခါစ အေျခအေနေတြဟာ မတည္ၿငိမ္တတ္ပါဘူး။ အတိတ္ရဲ႕ မတရားမႈေတြကို ျပန္လည္တည့္မတ္ရတဲ့ကိစၥ၊ အားလံုးအတြက္ အခြင့္အလမ္းေတြေပၚလာေအာင္ စီးပြားေရးကို ျပန္လည္ တည္ေဆာက္ရတာေတြအျပင္ လံုျခံဳေရးကို ၿခိမ္းေျခာက္မႈေတြ၊ လူမ်ဳိးေရး၊ ဘာသာေရးဆုိင္ရာ ပဋိပကၡေတြ၊ အလြန္အကၽြံ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ေတြ၊ ဆင္းရဲခ်မ္းသာကြာဟမႈ ျပႆနာေတြ ေပၚေပါက္ေနတတ္တယ္။ ဒီလုိ ဝ႐ုန္းသုန္းကားအေျခအေနမွာ ႏုိင္ငံေတာ္ ယႏၱရားေတြဟာ (Constitutionalism) အရမဟုတ္ဘဲ၊ အၿမီးနင္း ေခါင္းေထာင္ ယႏၱရားေတြျဖစ္ေနရင္ ဟန္းနီးမြန္းကာလမွာပဲ ဒီမုိကေရစီ က်ဆံုးသြားႏုိင္တဲ့ အႏၱရာယ္ရွိပါတယ္။      ။