မတူကြဲျပား ဘာသာလူမ်ဳိးေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္စြာ ေနထုိင္ေရး

ဒီတပတ္ ျမန္မာ့ဒီမုိကေရစီေရးရာ အစီအစဥ္မွာ မတူကြဲျပားတဲ့ ဘာသာလူမ်ဳိးေပါင္းစံု ဘယ္လိုခ်စ္ၾကည္ညီညႊတ္စြာ ေနထိုင္ၾကမလဲဆိုတာကို ဆရာေတာ္ ဦးေဇာတိက၊ အစၥလာမ္ဘာသာေရးအဖြဲ႔ ေခါင္းေဆာင္ ဟာဂ်ီဦးေအးလြင္တုိ႔နဲ႔ ဦးေက်ာ္ဇံသာ က ေတြ႔ဆံုေဆြးေႏြး တင္ျပထားပါတယ္။

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဆရာေတာ္အရွင္ဘုရား ဦးေဇာတိက နဲ႔ ဟာဂ်ီဦးေအးလြင္တို႔ကို ဗီြအိုေအ က ႀကိဳဆုိပါတယ္။ အခု ဒီကိုလာၾကတာ ဘယ္အဖြဲ႔အစည္းေတြကို ကိုယ္စားျပဳၿပီးလာၾကတာလဲ အရွင္ဘုရား။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ဘုန္းဘုန္းကေတာ ဘယ္အဖြဲ႔အစည္း ကိုယ္စားရယ္လို႔ မဟုတ္ပါဘူး။ ဘုန္းႀကီးကေတာ့ သံဃာေလာက ဗုဒၶဘာသာတႏိုင္ငံလံုးအေနနဲ႔ ဘုန္းႀကီးေတြကိုယ္စားသေဘာပါ။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အဲဒါက ဘာသာေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္ေရးအဖြဲ႔ထဲမွာပါတယ္ေပါ့။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ဘုန္းဘုန္းက ဘာသာေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္ေရးအဖြဲ႔ထဲမွာ ပါတယ္လို႔လည္း ေျပာလို႔ရတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘုန္းႀကီးက အခုေလာေလာဆယ္မွာ ပါဝင္တာကေတာ့ ပဋိပကၡ ဖန္တီးမႈ၊ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေရးေကာ္မတီထဲမွာ ဘုန္းႀကီးနာယကအျဖစ္နဲ႔ ပါဝင္ပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဦးေအးလြင္ ကေရာခင္ဗ်ား။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ အစၥလာမ္ဓမၼဗိမာန္ ဦးေဆာင္ေဆာ္ၾသေရးမွဴး၊ ေနာက္ၿပီးေတာ့ Religious for Peace ဘာသာေပါင္းစံု ၿငိမ္းခ်မ္းေရးအဖြဲ႔ဆိုတဲ့ co-founder ထူေထာင္သူေတြၾကားထဲမွာ က်ေနာ္လည္းပါပါတယ္။ အဲဒီႏွစ္ဖြဲ႔ကို ကိုယ္စားျပဳၿပီး လာပါတယ္။ 


ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဆိုေတာ့ အခုလာတဲ့ ရည္ရြယ္ခ်က္က ဘာသာေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္ေရးအတြက္ လာေရာက္ၿပီးေတာ့... 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္တုိ႔ကို ေပးလိုက္တဲ့ topic ေလး ရွိပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔လာတာ အေမရိကန္အစိုးရရဲ ႔ ဧည္သည္ေတာ္မ်ား ဖလွယ္တယ္လို႔ ေျပာမလားမသိဘူး။ International visitors, International leaders program ဆုိၿပီးေတာ့ အဲဒီအစီအစဥ္ရဲ ႔ အစိတ္အပိုင္းေတြနဲ႔ လာတာပါ။ ေလ့လာဖို႔အတြက္ က်ေနာ္တုိ႔ကို ေပးထားတဲ့ topic ကေတာ့ Tolerance and Diversity သည္းခံမႈ နဲ႔ အျပန္အလွန္ နားလည္းမႈ အဲဒါသည္ မတူကြဲျပားတဲ့ လူ႔အစုအေဝးေတြထဲမွာ Tolerance and Diversity in Multi-ethnic Society - လူမ်ဳိးေပါင္းစံု ေနထိုင္တဲ့ ႏိုင္ငံတႏိုင္ငံမွာရွိတဲ့ မတူကြဲျပားမႈမ်ားကို ဘယ္လိုနားလည္းမႈေတြေပးၿပီးေတာ့ တည္ေဆာက္ေနတယ္ဆိုတာကို ေလ့လာဖို႔ဆိုတဲ့ ေခါင္းစဥ္နဲ႔ က်ေနာ္တုိ႔ကို လႊတ္လိုက္တာပါ။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ျမန္မာျပည္မွာလည္း ဒီလို ဘာသာေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္ေရးလုပ္ငန္းေတြကို ေဆာင္ရြက္ေနတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဆရာေတာ္ဘုရား၊ ဦးေအးလြင္တုိ႔ ဒီအထဲမွာ ပတ္သက္ေနၾကတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြဆိုေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ အဲဒီလုပ္ငန္းဟာ ဘယ္ေလာက္အထိ ခရီးေပါက္လာၿပီလဲခင္ဗ်ား။ အရွင္ဘုရားအျမင္နဲ႔ ေျပာရရင္။ ဘာသာေပါင္းစံု ခ်စ္ၾကည္ေရးလုပ္ငန္းဟာ။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ခရီးေပါက္ပါတယ္။ အခု အရင္ကနဲ႔စာရင္ အခု တင္းမာမႈေတြ ေလ်ာ့ပါးသြားတယ္။ တင္းမာမႈေတြလည္း ေလ်ာ့လာတယ္ေပါ့။ ေနာက္ၿပီးေတာ့ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ ယံုၾကည္မႈေလးေတြလည္း နည္းနည္းပါးပါး တည္ေဆာက္လာႏိုင္တယ္။ ဘုန္းႀကီးအေနနဲ႔ ခရီးေရာက္တယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဦးေအးလြင္ က ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲခင္မ်ား။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္ ျမင္တာကေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံက နဂိုကတည္းက ဘာသာေပါင္းစံု၊ လူမ်ဳိးေပါင္းစံု ေနခဲ့တဲ့ႏိုင္ငံ။ က်ေနာ္တို႔မွာ သဟဇာတ ျဖစ္မႈဟာ သမုိင္းနဲ႔အတူ ရွိခဲ့ပါတယ္။ သမုိင္းတေကြ႔မွာ ဒီလို ျပႆနာဖန္တီးခ်င္တဲ့ လူေတြက ဘာသာေရးကို ခုတံုလုပ္ၿပီးေတာ့ အသံုးခ်ခဲ့တဲ့အခါမွာ အခုနေျပာသလို မသိနားမလည္းတဲ့ ေအာက္ေျခလူတန္းစားမ်ားက တခါတရံ နားေယာင္သြားတတ္ပါတယ္။ အဲဒီ နားေယာင္မႈအေပၚမွာ အျမတ္ထုတ္ၿပီးေတာ့ ျပႆနာဖန္တီးေနတဲ့အတြက္ ျဖစ္ေနတဲ့ ျပႆနာကိုေတာင္မွ က်ေနာ္တုိ႔အေနနဲ႔ ဘာသာေရးျပႆနာလို႔ မျမင္ခ်င္ပါဘူး။ ႏိုင္ငံေရး အျမတ္ထုတ္ခ်င္တဲ့လူေတြရဲ ႔ ဖန္တီးမႈ။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အဲဒီေတာ့ ဒီလူ႔အဖြဲ႔အစည္း ႏွစ္ခုၾကားမွာ ထင္သေလာက္ နက္နက္ရိႈင္ရိႈင္ ကြဲလႊဲမႈ မရွိဘူးလို႔ ယူဆတဲ့သေဘာေပါ့။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ မရွိဘူးလို႔ ေျပာလို႔ရတယ္။ သို႔ေသာ္လဲပဲ တခ်ဳိ ႔ေသာ ultranationlist အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ အင္မတန္ျပင္းထန္တဲ့ အုပ္စုတစုရွိတယ္။ သူတို႔ကလည္း ကိုယ့္အမ်ဳိးသားကိုယ္ ႏူိးၾကားေရးအတြက္ လုပ္ေနတာ။ ရိုးရိုးသားသား လုပ္ေနတာပါ။ အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ေတြကိုလည္း အသံုးခ်သြားတယ္။ ဘာသာေရးသမားေတြကို အသံုးခ်သလို။ ေနာက္တခါ ကိုယ့္ဘာသာနဲ႔ ပတ္သက္၍ အင္မတန္ကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးၾကတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ားအေနနဲ႔ကလည္း ဘာသာအယူအဆမ်ားနဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ ဥပမာ ယံုၾကည္မႈမ်ားဟာျဖင့္ တျခားဘာသာမ်ဳိးေပၚမွာ တမ်ဳိးအျမင္ေတြရွိၾကတဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြရွိတယ္။ အဲဒီ ပုဂၢိဳလ္ေတြကိုလည္း အသံုးခ်ၾကတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အဲဒီေတာ့ ျမန္မာႏိုင္ငံရဲ ႔ မ်ဳိးခ်စ္စိတ္ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓါတ္ထဲမွာ ဘာသာေရးဟာ ဘယ္ေလာက္အေရးႀကီးပါသလဲ။ တခ်ဳိ႕ ဒီႏိုင္ငံေတြမွာဆုိ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓါတ္ဆိုတာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္မႈကို အေျခခံတဲ့ civic nationalism ေခၚမွာေပါ့။ က်ေနာ္တုိ႔ ျမန္မာလူမ်ဳိးေတြမွာေတာ့ YMBA ေခတ္ကတည္းက အမ်ဳိးဘာသာ၊ သာသနာ။ ဗုဒၶဘာသာ ျမန္မာလူမ်ဳိးျဖစ္ဖို႔ ဗုဒၶဘာသာျဖစ္ရမယ္။ ျမန္မာလူမ်ဳိးစစ္စစ္ ျဖစ္ရမယ္ဆိုတဲ့ အစဥ္အလာ ရွိလာတဲ့ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓာတ္။ အဲဒီ စိတ္ဓာတ္ထက္ အခုနည္းနည္းပါးပါးမ်ား တိုးတက္ၿပီးေတာ့။ တုိးတက္တဲ့ ဒီမုိကေရစီႏိုင္ငံေတြမွာ ႏိုင္ငံသားျဖစ္ရင္ ဘယ္လူမ်ဳိးျဖစ္ျဖစ္ ဒီႏိုင္ငံကို ခ်စ္ျမတ္ႏိုးရမယ္။ သစၥာရွိရမယ္ဆိုတဲ့ အမ်ဳိးသားစိတ္ဓါတ္ အဲဒီစိတ္ဓါတ္မ်ဳိး ျဖစ္လာဖို႔ ရွိပါသလား။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ဘုန္းဘုန္းအျမင္ကေတာ့ တျဖည္းျဖည္းေတာ့ ျဖစ္လာမွာပါ။ ဒါေပမဲ့လို႔ သင္တန္းေတြလည္း အမ်ားႀကီး ေပးရအံုးမယ္။ ဒီလုိ တကာႀကီးေျပာတဲ့ topic မ်ဳိးကို ေခါင္းစီးတင္ၿပီးေတာ့ ေဆြးေႏြးပြဲေတြမ်ားမ်ားလည္း လုပ္ရအံုးမယ္။ အဲဒီလုိ ျဖစ္လာေအာင္လုိ႔လည္း ဘုန္းႀကီးတို႔ ႀကိဳးစားမယ္လို႔ ဘုန္းႀကီးစိတ္ထဲမွာ ရွိေနတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အဲဒီ ေဆြးေႏြးပြဲေတြလုပ္ရင္ လက္ခံပါ့မလား။ ခဲမိုးေတြ ရြာအံုးမလား။ 


ဦးေဇာတိက ။ ။ လက္ခံႏိုင္ပါတယ္။ ဘုန္းဘုန္းတို႔ လက္ခံတဲ့နည္းေတြနဲ႔ ဘုန္းႀကီးတို႔က ၿငိမ္းခ်မ္းေစခ်င္တာ။ ဘုန္းႀကီးတို႔ရဲ ႔ အျမင္ကေတာ့ ဗုဒၶတရား ေဟာတာလည္းရွိတယ္။ လက္ရွိအားျဖင့္ ဘုန္းႀကီးတို႔ကလည္း ဗုဒၶတရားကို ယံုၾကည္တယ္၊ လက္ခံက်င့္သံုးေနတယ္ဆိုေတာ့ ဘုန္းႀကီးတုိ႔ ေခါင္းထဲမွာ လူမ်ဳိးဆိုတာ မရွိပါဘူး။ တရုတ္၊ ကုလား၊ ရွမ္း၊ ကခ်င္၊ ကယားဆုိတာ မရွိပါဘူး။ လူသားဟာ လူသားလိုပဲ ျမင္ပါတယ္။ ဗုဒၶကလည္း ဒီလုိပဲ ေဟာပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္မို႔ အားလံုးရဲ ႔ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈရဲ ႔ အေၾကာင္းရင္း အဆံုးပန္းတုိင္းကေတာ့ ေမတၱာတရားပါပဲ။ အားလံုးက ေမတၱာေတြကို ထားၾကမယ္ဆုိရင္ ကိုယ္ပိုင္ၿငိမ္းခ်မ္းေရးေတြ ရလာၾကမယ္။ ကိုယ္ပိုင္ကိုယ္ပိုင္ ၿငိမ္းခ်မ္းေရးကိုယ္စီ ရသြားၿပီဆုိရင္ အားလံုးဟာ ပ်ံ ႔ႏံွ႔ၿပီးေတာ့ အခုန ဒကာႀကီးေျပာတဲ့ တေယာက္နဲ႔တေယာက္ နားလည္းၿပီးေတာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းမႈ ရလာမယ္လုိ႔ ဘုန္းႀကီးက ေမွ်ာ္လင့္ပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဦးေအးလြင္ခင္ဗ်ား ... အခု ႏုိင္ငံတကာမွာၾကည့္မယ္ဆိုရင္ တခ်ဳိ႕ကလည္း Clash of Civilizations ဘာသာေရး၊ စစ္ေရးၿပီးတဲ့ေနာက္မွာ ဘာသာေရး၊ မူစလင္ဘာသာနဲ႔ က်န္တဲ့ဘာသာေတြ ပဋိပကၡျဖစ္တယ္။ မူစလင္ေတြက ပိုၿပီးေတာ့ assertive ပိုျဖစ္လာတယ္။ အခုအခါမွာ ႏိုင္ငံတကာမွာ ေတြ႔လာရတယ္လို႔ ဆုိပါတယ္။ ျမန္မာႏိုင္ငံမွာ အခုျဖစ္တဲ့ communal violence ေတြက ႏိုင္ငံတကာရဲ ႔ ဂယက္ရိုက္ခတ္မႈ တစံုတရာပါတယ္လို႔မ်ား မထင္ဘူးလားခင္မ်ား။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ အေတြးအေခၚေတြထဲမွာ ပါႏိုင္ပါတယ္။ သို႔ေသာ္လဲ က်ေနာ္ ေတြ႔ခဲ့သမွ် ျပည္တြင္းနဲ႔ ျပည္ပမွာ ပညာတတ္လူတန္းစားေတြ၊ အသိဥာဏ္ရွိတဲ့ ပုဂၢိဳလ္မွာ ဘာကိုခြဲျမင္တတ္သလဲဆုိရင္ ဘာသာတုိင္းမွာ diversity ရွိတယ္။ ဘာသာတုိင္းမွာ ယံုၾကည္မႈမ်ားသည္ တေျပညီတည္း မဟုတ္ဘဲနဲ႔ ဒီဘာသာတရားမ်ားကို အဓိပၸါယ္ဖြဲ႔ဆိုတဲ့ ဖြဲ႔ဆုိမႈ မတူညီမႈမ်ားရွိၾကတဲ့အတြက္ေၾကာင့္ မည္သည္ဘာသာမွာမဆို အဲဒီလို အစြန္းထြက္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္မ်ား ရွိသလို သာသနာရဲ ႔ စစ္မွန္ေသာ မဇၥ်ိမပဋိပဒါ အလယ္အလတ္လမ္းကို လိုက္တဲ့လူေတြ ရွိၾကတယ္ဆိုတာ။ ဘာသာတခုတည္းကိုပဲ ကြက္ၿပီးေတာ့ မီးေမာင္းမထိုးျပဘဲနဲ႔။ ဘာသာအသီးသီးမွာ ရွိႏိုင္တယ္ဆိုတဲ့ အရွိတရားကို လက္ခံႏိုင္တဲ့အတြက္ေၾကာင့္ ဒီ Huntington's Clash of Civilizations က မေအာင္ျမင္ေတာ့ဘူးတူတယ္။ Clash of Ignorance ျဖစ္ပါတယ္။ ဒါဟာ အသိပညာမဲ့သူေတြရဲ ႔ ထိပ္တိုက္ေတြ႔မူပါ။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ေစာေစာက ဦးေအးလြင္ ေစာေစာကေျပာတဲ့ထဲမွာ အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓါတ္ ျပင္းထန္တဲ့ လူတခ်ဳိ ႔ကို အသံုးခ်ၿပီးေတာ့ လံႈေဆာ္တဲ့လူေတြက လုပ္တယ္လို႔ဆိုတယ္။ တရားဥပေဒ ထြန္းကားေနတဲ့ ႏိုင္ငံ ဘာညာေျပာေနတဲ့ အာဏာပိုင္ေတြ။ အဲဒီလူေတြကို ေဖာ္ထုတ္ၿပီးေတာ့ ဘာေၾကာင့္ အေရးမယူႏိုင္တာလဲ။ သို႔တည္းမဟုတ္ ဒီလူေတြဟာ အာဏာပိုင္ေတြထဲမွာ ေပါက္ေရာက္တဲ့လူေတြ ျဖစ္ေနၿပီလား။ လႈံေဆာ္တဲ့လူေတြကို ဘယ္လိုျမင္ပါသလဲ။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ္ ဒါကိုလည္း တေခါက္က ေျဖဘူးပါတယ္။ ကိုင္တြယ္တဲ့နည္းပံုစံခ်င္း မတူညီၾကလို႔ တူပါတယ္။ ဒါကို ဘယ္လိုေျပေပ်ာက္ေအာင္ လုပ္ရမလဲဆိုတာ။ ဥပမာဆိုလို႔ရွိရင္ က်ေနာ္ ဒီကိုထြက္မလာေသးခင္မွာပဲ ဦးေနမ်ဳိးေဝ က ကိုရန္ ကို ban လုပ္ဖုိ႔ဆိုၿပီးေတာ့ စြပ္စြဲထားတဲ့ စြပ္စြဲခ်က္ (၂၈) ခုကို က်ေနာ္တုိ႔ သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲလုပ္ၿပီး ေျဖရွင္းပါတယ္။ ေျဖရွင္းတာက က်ေနာ္တုိ႔က ဦးေနမ်ဳိးေဝ ကို ေျဖရွင္းတာ မဟုတ္ဘူး။ ဘာေၾကာင့္လဲဆုိေတာ့ ဒီလူက လူညံ့မဟုတ္ဘူး။ သူ ေမးထားတဲ့ ေမးခြန္းေတြက ေအာက္ကကိုးကားထားတာနဲ႔ ဘာမွမဆိုင္ဘူးဆိုတာ သူကိုယ္တုိင္သိတယ္။ သို႔ေသာ္ ရိုးသားေသာျပည္သူမ်ားဟာ နားေယာင္သြားမယ္ဆိုၿပီး ေျဖရွင္းမႈကို လုပ္ရပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ဘယ္လုိနည္းနဲ႔ က်ေနာ္တို႔က ဒီ ပဋိပကၡကို ၿငိမ္းခ်မ္းေအာင္ လုပ္မလဲဆိုရင္ အဲဒီလို ဖန္တီးတဲ့လူေတြကို အေရးယူခ်ဳပ္ကိုင္တာထက္၊ ျပည္သူေတြကို နားလည္းလာေအာင္ ပညာေပးလိုက္မယ္ဆိုရင္ ေရရွည္ sustainabe solution ရသြားလိမ့္မယ္။ ေနာက္ထပ္ ေျခထိုးလို႔ မရေတာ့ဘူး။ ေျမွာက္ပင့္ေပးလို႔ မရေတာ့ဘူး။ ေသြးခြဲလို႔ မရေတာ့ဘူး။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဘာေၾကာင့္ အဲဒီလူေတြကို အေရးမယူတာလဲ။ ဦးေနမ်ဳိးေဝ တဦးတည္းလား။ ဒါထက္အေရးႀကီးတဲ့လူေတြ၊ အာဏာပိုင္ေတြအေနနဲ႔ ကိုင္တြယ္လို႔ မရတဲ့လူေတြ ေျမွာက္ေပးတဲ့ထဲမွာ ပါေနၾကလို႔လား။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ အရင္တေခါက္က ဗီြအိုေအ ေမးတုန္းကလုိပဲ က်ေနာ္ေျဖရမယ္။ ဒီလူေတြ hero ျဖစ္သြားရင္ ပိုဆုိးသြားမယ္။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔ကို hero အျဖစ္မခံဘဲနဲ႔ die in natural death သူဟာသူ မမွန္ကန္လႊဲမွားေသာ အယူအဆမ်ားသည္ သဘာဝအတိုင္း က်ဆံုးပ်က္စီးသြားမယ္။ အမ်ားျပည္သူရဲ႕ေထာက္ခံမႈ မခံရဘဲနဲ႔။ ျပည္သူက အလုိလုိဝိုင္းက်င္လိုက္ရင္ သူတုိ႔ရဲ ႔ အဓမၼဝါဒက သက္ဆိုးရွည္မွာ မဟုတ္ဘူးဆိုတာ။ ဒီနည္းကို က်င့္သံုးေနတယ္လို႔ ဒီလိုပဲ အေကာင္ျမင္ယူဆပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ သာမန္လူပုဂၢိဳလ္တင္မကဘူး ဗုဒၶစာေပက်မ္းဂန္ႏံွစပ္တဲ့ ပုဂၢိဳလ္ေတြကလည္း ဦးေဆာင္ၿပီးေတာ့ သူတို႔ေတြ အမုန္းတရားေတြ ေဟာတယ္ဆုိၿပီးေတာ့ ႏုိင္ငံတကာသတင္းေတြကလည္း ေျပာၾကပါတယ္။ သူတုိ႔ေျပာတဲ့အထဲမွာ ဘာသာတရားအခ်င္းခ်င္း မုန္းတီးၾက၊ သတ္ၾကလို႔ေတာ့ မေျပာဘူးေပါ့။ ဒါေပမဲ့ မေျပးေသာ္လည္း ကံရာရွိ - သူတုိ႔ အဲဒီလို ေျပာလိုက္တဲ့အတြက္ တကယ္ပဲ ျပည္သူေတြစိတ္ထဲမွာ တင္းမာတဲ့သေဘာထားေတြ ျဖစ္ကုန္တယ္လို႔ ေျပာၾကပါတယ္။ အဲဒါကို သံဃာအဖြဲ႔အစည္းအေနနဲ႔ ထိန္းသိမ္းလို႔ မရဘူးလားဘုရား။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ရပါတယ္။ အခုလည္းပဲ ထိန္းေနၾကတယ္။ ထိန္းေနၾကတယ္ဆိုတာ အခု ဘုန္းႀကီးကိုယ္၌ ပါဝင္ၿပီးေတာ့ ျပဳလုပ္ေနတဲ့ ပဋိပကၡ ဖန္တီးမႈ ႀကိဳတင္ကာကြယ္ေရး ေကာ္မတီဆိုတာကို မႏၱေလးမွာရွိတယ္။ အဲဒီအဖြဲ႔ထဲမွာ ဘုန္းႀကီးပါဝင္ၿပီး လုပ္ေနတာကိုက အဲဒီလို ပဋိပကၡ ဖန္တီးမႈေတြ၊ ေကာလာဟလ လုပ္မႈေတြ၊ ဟိုလိုေျပာ ဒီလိုေျပာ လုပ္မႈေတြ။ အဲဒီမွာ ဘုန္းႀကီးျဖစ္ေစ၊ ေက်ာင္းသားေတြျဖစ္ေစ၊ ျပည္သူကျဖစ္ေစ အဲဒီလို ေကာလာဟလေတြကို ဘုန္းႀကီးတုိ႔က ဇစ္ျမစ္ကိုလိုက္တယ္။ လိုက္ၿပီးေတာ့ အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြကို ေျဖရွင္းတယ္။ မဟုတ္မမွန္တဲ့ အေၾကာင္းဆိုရင္လည္း မဟုတ္မမွန္တဲ့အေၾကာင္း ျမန္ျမန္ေျဖရွင္းေပးတယ္။ အဲဒီလို အခုေလာေလာဆယ္ ဘုန္းႀကီးတို႔ လုပ္ေနပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ တရားပြဲေတြလုပ္ၿပီးေတာ့ ေဟာတဲ့ကိစၥေတြကို။ အဲဒါကို ... 

ဦးေဇာတိက ။ ။ တရားပြဲေတြ လုပ္ၿပီးေတာ့ ေဟာတဲ့ကိစၥေတြကေတာ့ တခ်ုိ ႔ အခုနလို အျမင္က်ဥ္းတဲ့ ဓမၼကထိကမ်ဳိးပဲ ေဟာတာပါ။ ဒီလို အျမင္က်ယ္တဲ့ ဓမၼကထိကေတြကေတာ့ အဲဒီလို အမ်ဳိးသားေရးစိတ္ဓါတ္ကို တအားဦးတည္ၿပီးေတာ့ မေဟာၾကပါဘူး။ ဒါက ဘုန္းႀကီးအျမင္ေပါ့။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အျမင္က်ဥ္းတဲ့ ေဟာတဲ့ ဓမၼကထိကေတြကို သံဃာအဖြဲ႔အစည္းအေနနဲ႔ သံဃာသာသနာပိုင္ ပုဂၢိဳလ္မ်ားအေနနဲ႔ ဘာမွထိန္းခ်ဳပ္လို႔ မျဖစ္ႏိုင္ဘူးလားဘုရား။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ထိန္းလည္းထိန္းခ်ဳပ္ေနပါတယ္။ ဘုန္းႀကီးအျမင္ေပါ့။ ဒီလို တိပ္ေခြေတြကို ေဟာၿပီးၿပီဆုိရင္ သက္ဆိုင္ရာ သံဃာနာယကအဖြဲ႔အစည္းကို ပို႔ေပးရတယ္။ သက္ဆုိင္ရာ သံဃာနာယကအဖြဲ႔အစည္းကေန ဒီတရားကေတာ့ လူမ်ဳိးေရးပဋိပကၡ ျဖစ္ႏိုင္တယ္ဆိုရင္ သတိေပးတာေတြ။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဓမၼစက္ေပါ့။ အာဏာစက္ေတာ့ မပါဘူးေပါ့။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ အာဏာစက္ေတာ့ အခုအခ်ိန္အထိလုပ္တာ မေတြ႔ဘူးေသးဘူး။ ဓမၼစက္ကေတာ့ အခုလုပ္ေနပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ျပည္မမွာ ဘာသာေရးနဲ႔ သက္ဆိုင္တဲ့ ပဋိပကၡေတြ ျဖစ္မလာခင္၊ ရခိုင္မွာ ျဖစ္ပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ျပည္မမွာျဖစ္တဲ့ ပဋိပကၡ နဲ႔ ရခိုင္မွာျဖစ္တဲ့ ပဋိပကၡနဲ႔ ျပႆနာေတြ ဘယ္ေလာက္ဆက္ႏႊယ္ေနပါလဲ။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ က်ေနာ့္စိတ္အထင္ေတာ့ ေနာက္က ႀကိဳးကိုင္ေနတဲ့ လူေတြက ပံုစံတခုတည္းပဲ။ ရခိုင္မွာျဖစ္တဲ့ ကိစၥကလည္း ဒါဟာ ရာဇဝတ္မႈတခုပါ။ အင္မတန္ကို စက္ဆုပ္ဖြယ္ရာ ရာဇဝတ္တခုပါ။ ဒီ ရာဇဝတ္မႈတခုကို က်ဴးလြန္းခဲ့တဲ့အေပၚမွာ ေစာင့္ၾကည့္ၿပီး အျမတ္ထုတ္ခ်င္တဲ့ လူေတြက ဒါကို အသံုးခ်သြားပါတယ္။ အဲဒီေတာ့ ျပည္မမွာပါ ျဖစ္လာၿပီဆိုတဲ့အခါၾကေတာ့ ဒါဟာ တဖတ္ႏိုင္ငံက ကူးလာတဲ့ ျပႆနာတို႔၊ အဲဒီလို ရခိုင္ျပည္နယ္မွာေျပာတဲ့ အေၾကာင္းျပခ်က္မ်ဳိး ေျပာလို႔မရေတာ့ဘူး။ အဲဒီေတာ့ သူတုိ႔အေနနဲ႔ ဖန္တီးခ်င္တာက ဘာသာေရးႏွစ္ခုရဲ႕ ထိပ္တိုက္ေတြ႔မႈဆိုတဲ့ ပံုစံ။ အစၥလာမ္ကို ဘာသာအေနနဲ႔ကို တုိက္ခိုက္တဲ့ပံုစံ ျဖစ္လာေအာင္။ မူစလင္ေတြကိုလည္း ေသြးႂကြလာေအာင္ အခုနေျပာတဲ့ လႈံေဆာ္မႈေတြ လုပ္ၿပီးေတာ့ ထိပ္တိုက္ျဖစ္လာေအာင္ တနည္းအားျဖင့္ မတည္ၿငိမ္မႈတခုကို ဖန္တီးဖို႔အတြက္ အသံုးခ်တယ္လို႔ က်ေနာ္တုိ႔ အဲဒီလိုပဲ ျမင္ပါတယ္။ အသံုးခ်တဲ့ pattern ေတြ စနစ္ေတြ၊ ပံုစံေတြကလည္း တူေနပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အခုလို ျပည္မမွာ ပဋိပကၡေတြ ျပင္းျပင္းထန္ထန္ ျဖစ္ခဲ့တဲ့ေနရာေတြ မထၱီလာ၊ လားရိႈး လို႔လိုေနရာေတြမွာ မူစလင္အသိုင္းအဝိုင္းအေနနဲ႔ အရင္လို သူတို႔ ေနႏိုင္ၾကၿပီလား။ စိတ္ခ်လက္ခ် အႏၱရာယ္၊ အေၾကာက္တရား ကင္းမဲ့စြာ အရင္လိုပဲ အခ်င္းခ်င္း လူ႔အဖြဲ႔အစည္းအတြင္း ကူးသန္းေရာင္းဝယ္ ဆက္ဆံၿပီးေတာ့ ျပန္လည္ၿပီးေတာ့ ပံုမွန္ျဖစ္ေနၿပီလား။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ ျပည္မမွာေတာ့ နဂိုကတည္းက ပါတဲ့လူေတြက ၿမိဳ ႔တြင္းက လူေတြမပါဘူးလို႔ မေျပာဘူး ပါပါတယ္။ အခုနေျပာတဲ့ radical elements ေတြ ပါတာေပါ့။ အစြန္းေရာက္တဲ့ elements ေတြပါမယ္။ ေနာက္ၿပီး ပစၥည္းလုမယ့္လူေတြကိုလည္း ေျမႇာက္ပင့္ေပးတဲ့အခါၾကေတာ့ ရြာနီးနီးစပ္က ပုဂၢိဳလ္ေတြလည္း ပါပါတယ္။ အထဲကလူ မပါဘူးဆိုတာ မဟုတ္ဘူး။ သို႔ေသာ္ အမ်ားစု ဦးေဆာင္တဲ့လူေတြက လူစိမ္းေတြ ျဖစ္ေနတဲ့အခါၾကေတာ့ ျပန္လည္သင့္ျမတ္မႈဆုိတဲ့ကိစၥက သိပ္မၾကာဘူး။ သို႔ေသာ္ အနာက်ပ္သြားေပမယ့္လဲ အမာရြတ္ေတြWounds heal but scars remain ရွိေနတယ္။ ဒါက စိတ္ပိုင္းဆိုင္ရာ trauma စိတ္ရဲ ႔ဒဏ္ေတြကို ကုစားဖို႔ေတာ့ အခ်ိန္ေလးေပးရပါလိမ့္မယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ေနာက္ က်ေနာ္ မသိတာ တခုေမးခ်င္တာက ဗုဒၶဘာသာ တရားပြဲေတြကေတာ့ open to all လမ္းလယ္မွာ ေဟာၾကတယ္။ ဒါေပမဲ့ အစၥလာမ္သာသနာ တရားေဟာတာၾကေတာ့ ဗလီထဲမွာေဟာေတာ့ တခ်ဳိ ႔လူေတြက သံသယဝင္ၾကတယ္။ သူတုိ႔က ေသြးထိုးတယ္၊ လံႈေဆာ္တယ္၊ ေျမႇာက္ေပးတယ္ဆိုေတာ့ အစၥလာမ္တရားေတာ္ကို ပြင့္ပြင့္လင္းလင္း ဗုဒၶဘာသာလို open to all ေဟာလို႔ မရဘူးလား။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ တစ္အခ်က္ကေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔ ဘာလုပ္လုပ္ ခြင့္ျပဳခ်က္ေတြ ေတာင္းရပါတယ္။ က်ေနာ္တို႔ တမန္ေတာ္ေန႔ျမတ္အခမ္းအနားေတြက လမ္းမတရားပြဲႀကီးေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ၿပီးခဲ့တဲ့ႏွစ္ တမန္ေတာ္ေန႔ျမတ္အခမ္းအနာ စမ္းေခ်ာင္းမွာ လုပ္တာဆုိရင္ ဘာသာေပါင္းစံုက သံဃာေတာ္ႀကီးမ်ားလည္း တက္ၿပီးေတာ့ ေဟာေျပာၾကၿပီးေတာ့ ေတာ္ေတာ္ေလးလည္း ေအာင္ျမင္ပါတယ္။ အဲဒီလို လမ္းေဘးတရားပြဲေတြ ျဖစ္ပါတယ္။ ခြင့္ျပဳခ်က္ေတြအဆင့္ဆင့္ ေတာင္းရပါတယ္။ အခု အဲဒီလို အထင္အျမင္ လႊဲမွားမႈေတြကို ေျဖရွင္းေအာင္ mosque ဗလီဝတ္ေက်ာင္းေတာ္ေတြကို ေလ့လာဖို႔ဆိုၿပီးေတာ့ ဖိတ္ၾကားၿပီးေတာ့ ဒီအစီအစဥ္ေတြကို လုပ္ေနပါတယ္။ အစၥလာမ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီးေတာ့ အထင္အျမင္လႊဲမွားမႈမ်ားကိုလည္း အခုန သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲမ်ားနဲ႔ အစၥလာမ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး လူေတြမသိတဲ့ ၇၈၆ လို၊ jihad လိုဟာမ်ဳိး၊ အိမ္ေထာင္ျပဳမႈနဲ႔ပတ္သက္လို႔ အထင္အျမင္ လႊဲမွားမႈမ်ားကိုလည္း သတင္းစာရွင္းလင္းပြဲေတြနဲ႔ စာရြက္စာတမ္းေတြထုတ္ၿပီး က်ေနာ္တို႔ ရွင္းလင္းေျဖၾကားလ်က္ ရွိပါတယ္ခင္မ်ား။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ဗုဒၶဘာသာ တရားပြဲေတြကို ဗုဒၶဘာသာဘက္က ဘယ္လိုလုပ္ပါသလဲ။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ အခုန ဒကာႀကီး ဦးေအးလြင္ ေျပာသလုိပါပဲ။ ဗုဒၶဘာသာတရားပြဲေတြလည္း ခြင့္ျပဳခ်က္ ေတာင္းရပါတယ္။ အခုအခ်ိန္အထိ အဲဒီခြင့္ျပဳခ်က္ စည္းမ်ဥ္းကေတာ့ ရွိေနတုန္းပါ။ သက္ဆိုင္ရာ ေဒသႏၱရသံဃာနာယကတုိ႔ ေဒသႏၱရအုပ္ခ်ဳပ္ေရးတို႔ အဲဒီပုဂၢိဳလ္ေတြရဲ ႔ ခြင့္ျပဳခ်က္ပါမွ ေဟာရတာပါ။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ တပည္ေတာ္ ေနာက္ဆံုးေမးခ်င္တဲ့ ေမးခြန္းကေတာ့ အာဏာပိုင္ေတြဟာ ထိထိေရာက္ေရာက္ ဟန္႔တားမႈ မရွိဘူးလို႔ ႏိုင္ငံတကာ သံုးသပ္သူေတြက ေဝဖန္ပါတယ္။ အဲဒါကို ေျပာႏိုင္သေလာက္ေျပာပါ။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ မွန္ပါတယ္။ သမၼတႀကီးကိုယ္တိုင္က လက္ခံထားတဲ့အခ်က္ပါ။ သမၼတႀကီးရဲ ႔ မိန္႔ခြန္းေတြက တခုၿပီးတခု ေတာ္ေတာ္အားတတ္စရာေလးေတြ ေကာင္းတယ္။ အဲဒါေတြ တကယ္မ်ား လက္ေတြ႔အေကာင္အထည္ ေဖာ္ႏိုင္ရင္ေတာ့ က်ေနာ္တုိ႔အတြက္ကေတာ့ ျပႆနာေတြ ေျဖရွင္းႏိုင္လိမ့္မယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ အာဏာပိုင္ေတြထဲမွာ သမၼတႀကီး မပါဘူးေပါ့။ 

ဦးေအးလြင္ ။ ။ သမၼတႀကီးကိုယ္တုိင္က ေျပာေနၿပီ။ ဒီဝန္ထမ္းေတြ သတၱိရွိရွိ လုပ္ၾကပါ။ ဥပေဒကို ခ်က္ခ်င္းအေကာင္အထည္ေဖာ္ၾကပါဆုိေတာ့ ဒီလုိအပ္ခ်က္ႀကီးကို ႏိုင္ငံဦးေသွ်ာင္ႀကီးကိုယ္တုိင္က သိေနတဲ့အခ်က္ပါ။ ဒါကိုထပ္ၿပီးေတာ့ သက္ေသျပစရာေတာင္ မလုိေတာ့ပါဘူး။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ဘုန္းဘုန္းလည္း ယံုၾကည္ပါတယ္။ သမၼတႀကီး တကယ္တည္ၿငိမ္ေအာင္ လုပ္လာႏိုင္လိမ့္မယ္လို႔ ယံုၾကည္ပါတယ္။ 

ဦးေက်ာ္ဇံသာ ။ ။ ေအာက္ေျခအဆင့္ကေရာ။ 

ဦးေဇာတိက ။ ။ ေအာက္ေျခအဆင့္ဆင့္ကေတာ့ အခုအခ်ိန္အထိ အထက္ကေျပာတဲ့အတုိင္း ေအာက္ေျခအထိေတာင္ လံုးဝမေျပာင္းေသးဘူး။ သို႔ေသာ္ တျဖည္းျဖည္း ေျပာင္းလာလိမ့္မယ္လို႔ ေမွ်ာ္လင့္ထားပါတယ္။ 

ဓာတ္ပံု - အစၥလာမ္ဘာသာေရးေခါင္းေဆာင္ ဟာဂ်ီဦးေအးလြင္ နဲ႔ ဆရာေတာ္ဦးေဇာတိက

ဗြီအိုေအ (ျမန္မာပိုင္း) အစီအစဥ္မွ ျပန္လည္ကူးယူ ေဖာ္ျပပါတယ္။